نویسنده: دکتر میترا مشعوف، وکیل پایه‌یک دادگستری و پژوهشگر حقوق کیفری

مقدمه

سربرگ و لایحه، نخستین تجربه‌ی بصری قاضی یا خواننده‌ی رسمی با برند حرفه‌ای وکیل است. از دیدگاه نوروساینس و روان‌شناسی، ترکیب رنگ،‌بافت کاغذ، فونت و طراحی، تاثیر مستقیم و بلاتردیدی بر اعتماد اولیه و راندمان خوانش دارد.

رنگ متن و زمینه

مطالعات متعدد نشان داده‌اند بهترین خوانایی را متن مشکی روی زمینه سفید یا کرم ملایم دارد .
• زمینه سفید براق بیشترین خوانایی را دارد ولی پس از مدت طولانی مطالعه ممکن است چشم را خسته کند.
• زمینه کرم یا بژ روشن نیز خوانایی بسیار بالا دارد ولی باعث کاهش خستگی بصری‌ می‌شود و برای کاغذ با کیفیت مناسب است .
• زمینه زرد روشن برای متن رسمی مناسب نیست؛ خطای خواندن و زمان درک را افزایش می‌دهد .

رنگ سربرگ

سربرگ رسمی باید حسی از اعتماد و ریشه‌داری منتقل کند، نه تجمل‌گرایی خیابانی. استفاده از رنگ‌هایی مثل آبی نفتی، خاکستری تیره یا مشکی مات برای لوگو یا نام توصیه می‌شود. رنگ‌های آبی روشن یا طراحی رنگی زرق‌وبرق جذب بصری می‌کنند اما در یادآوری و القای اقتدار کمتر مؤثرند .

فونت فارسی و سایز مناسب

با توجه به میانگین سن بالای قضات:
• فونت فارسی پیشنهاد‌شده: نستعلیق رسمی یا فونت‌های ترحیم‌شده فارسی با خطوط خوانا مثل IranNastaliq یا B Mitra برای سربرگ و B Nazanin یا B Titr برای متن.
• فونت سایز ۱۲ تا ۱۳pt، با فاصله خطوط 1.15–1.2 برای راحتی خواندن پیشنهاد می‌شود.
در متن انگلیسی، Serif‌هایی مثل Times New Roman یا Garamond اثبات‌شده‌اند .

بافت و گرمی کاغذ
• وزن کاغذ بین ۸۰ تا ۱۱۰ gsm حس کیفیت را بدون سنگینی ایجاد می‌کند.
• بافت صاف (wove) نسبت به بافت برجسته یا laid مناسب‌تر است؛ زیرا خوانایی و چاپ را بهبود می‌بخشد و حس لوکس متین را منتقل می‌کند .

استفاده از نمودار یا تصویر

استفاده از عکس یا نمودار در لایحه مرسوم نیست مگر در پرونده‌های مالی، ساختاری یا محیط‌زیست. در این صورت:
• ترجیحاً سیاه‌وسفید و خطوط ساده استفاده شود تا جلوه حرفه‌ای حفظ شود.
• از نمودار رنگی خودداری شود تا توجه از متن اصلی منحرف نشود.

اهمیت موضوع
مطالعات کلاسیک مایلز تینکر (Miles Tinker)، از پیشگامان روان‌شناسی خواندن، نشان داده که اگر ساختار متن از نظر چیدمان خطوط، اندازه و نوع حروف مناسب نباشد، چشم هنگام خواندن دچار مشکل در دنبال‌کردن خطوط می‌شود. این موضوع باعث می‌شود فرد نتواند به‌راحتی از یک خط به خط بعدی برود، در نتیجه سرعت و دقت خواندن کاهش پیدا می‌کند.

به زبان ساده‌تر:
اگر فونت، اندازه، فاصله خطوط یا حتی ترازبندی متن درست انتخاب نشود، خواننده—به‌ویژه مخاطبانی مانند قضات که روزانه متن‌های زیادی مطالعه می‌کنند—خیلی زود خسته می‌شود یا بخش‌هایی از متن را نادیده می‌گیرد. بنابراین، انتخاب درست فونت و طراحی متن، نقش بسیار مهمی در تأثیرگذاری اولیه و درک درست محتوای لایحه
دارد

جمع‌بندی
1. متن: مشکی روی زمینه سفید مات یا کرم ملایم
2. سربرگ: رنگ‌های عمیق و رسمی (آبی نفتی، خاکستری، مشکی)
3. فونت فارسی: نستعلیق رسمی برای سربرگ، B Nazanin یا B Titr برای متن، سایز ۱۲–۱۳pt
4. کاغذ: وزن ۸۰–۱۱۰ gsm، بافت صاف
5. احساس کلی منتقل‌شده: اعتماد، اعتبار، ثبات و حرفه‌ای‌گری خاموش بدون تجمل
6. تصاویر و نمودار: فقط در موارد ضروری، ساده و سیاه‌وسفید

منابع
1. Čerepinko et al. (2017). The Impact of Text and Background Color on the Screen Reading Experience, Technical Journal
2. Rello & Bigham (2017). Good Background Colors for Readers: A Study…, ASSETS Conference
3. Soares et al. (2024). User’s Visual Behaviour: readability vs background color, AHFE Conference
4. Z Li (2025). Visual comfort models based on coloured text…, ScienceDirect
5. Mackiewicz (2004) & Wikipedia entries. Serif vs Sans‑Serif and legibility
6. Parco, A. (2025). Font of Knowledge: Readability and Accessibility…, North Carolina Law Review
7. Sableman, M. (2016). Typographic Legibility: …