نویسنده: میترا مشعوف
مقدمه
حرفه وکالت، علاوه بر دانش حقوقی، نیازمند مهارت‌های ارتباطی و رفتاری است. گاهی ممکن است در جلسات دادرسی یا مراحل اداری، وکیل با رفتارهای پرخاشگرانه قاضی یا کادر دفتری مواجه شود. این شرایط، آزمونی جدی برای خویشتن‌داری، مدیریت هیجان و انتخاب واکنش حرفه‌ای است.
سؤال مهم اینجاست: آیا وکیل باید در برابر چنین رفتارهایی واکنش قانونی نشان دهد، یا مدارا و مدیریت بهترین راهکار است؟
۱. شناخت ریشه‌های پرخاشگری در فضای قضایی
رفتارهای پرخاشگرانه، همیشه ناشی از قصد شخصی نیستند. حجم بالای پرونده‌ها، فشار کاری، محدودیت زمانی و استرس مداوم می‌تواند باعث کاهش آستانه تحمل در قضات یا کارمندان شود. درک این عوامل، به وکیل کمک می‌کند به جای واکنش احساسی، واکنش هوشمندانه نشان دهد.
۲. نقش هوش هیجانی در مواجهه با پرخاشگری
براساس نظریه هوش هیجانی (Emotional Intelligence)، وکیل موفق کسی است که در شرایط تنش‌زا، Self-Regulation (خودتنظیمی) را در اولویت قرار می‌دهد.
•کنترل لحن و کلمات در مقابل رفتار تند، باعث می‌شود فضای جلسه دوباره به حالت حرفه‌ای بازگردد.
•پاسخ قاطع اما آرام، نشانه پختگی و اقتدار حرفه‌ای است.
۳. چه زمانی مدارا کنیم؟
•اگر پرخاشگری کوتاه‌مدت و ناشی از فشار لحظه‌ای باشد، مدارا و سکوت موقت بهترین راهکار است.
•اجتناب از جدل لفظی، مانع از تشدید تنش و به حاشیه رفتن اصل پرونده می‌شود.
•با رفتار محترمانه و خونسردی می‌توان فضا را مدیریت و حتی اعتماد قاضی را جلب کرد.
۴. چه زمانی اقدام قانونی لازم است؟
اگر رفتار پرخاشگرانه:
•توهین، تحقیر یا بی‌احترامی آشکار به وکیل باشد،
•یا مانع انجام وظیفه قانونی وکیل شود،
در این حالت، وکیل حق دارد از طریق مراجع نظارتی (نظارت و ارزشیابی قضات، مراجع انتظامی یا در مواقعی هم شکایت کیفری ) اقدام کند.
این اقدام باید با مستندات (گزارش مکتوب، شاهد و …) همراه باشد تا از نظر قانونی قابل پیگیری باشد.
۵. مهارت‌های مدیریت عملی در لحظه پرخاشگری
•حفظ آرامش و کنترل زبان بدن (نشستن صاف، عدم واکنش تند).
•استفاده از جملات خنثی مانند: «اجازه می‌خواهم موضوع را توضیح بدهم.»
•مکث چند ثانیه‌ای پیش از هر پاسخ برای جلوگیری از واکنش احساسی.
•یادداشت‌برداری از اتفاقات برای بررسی حقوقی بعدی.
۶. راهکارهای پیشگیرانه
•ایجاد ارتباط مثبت و حرفه‌ای با کادر دفتری در طول زمان، احتمال بروز تنش را کاهش می‌دهد.
•استفاده از ارتباط غیرکلامی محترمانه (نگاه، لبخند خفیف، آرامش در حرکات) در شروع تعامل، باعث می‌شود فضای همکاری شکل بگیرد.
نتیجه‌گیری
مواجهه با پرخاشگری در محیط‌های قضایی، مهارتی است که ترکیبی از صبر، مدیریت روانی و آگاهی حقوقی را می‌طلبد. در بسیاری از موارد، مدارا و طمانینه بهترین راهکار است، اما در صورت تکرار یا توهین آشکار، اقدام قانونی و گزارش به نهادهای نظارتی، حق مسلم وکیل است.
وکیل حرفه‌ای کسی است که بدون درگیر شدن در هیجانات، بهترین واکنش را در راستای حفظ شأن خود و دفاع از موکل انتخاب کند.