نویسنده: وکیل میترا مشعوف – وکیل پایه یک دادگستری
با گسترش فناوری و تحول دیجیتال در قوه قضاییه، سامانه ثنا (ابلاغ الکترونیک قضایی) به عنوان یک بستر رسمی و قانونی برای ابلاغ اوراق قضایی شناخته می‌شود. یکی از پرسش‌های مهمی که برای وکلا، قضات و اصحاب دعوا مطرح می‌شود، این است:
آیا تاریخ ابلاغ، همان تاریخ مشاهده ابلاغیه در سامانه است یا تاریخ درج آن؟
پاسخ روشن است: تاریخ درج ابلاغیه در حساب کاربری، تاریخ ابلاغ محسوب می‌شود، نه تاریخ مشاهده. این موضوع در محاکم نیز رویه‌ای پذیرفته شده و آثار مستقیم بر مهلت‌های قانونی مانند تجدیدنظرخواهی یا واخواهی دارد.
مبانی قانونی و نظریات مشورتی
•ماده 1 آیین‌نامه ابلاغ اوراق قضایی الکترونیک (مصوب 1395):
«ابلاغ الکترونیکی از طریق درج در سامانه ابلاغ به حساب کاربری شخص ابلاغ‌شونده ارسال می‌شود.»
•ماده 18 آیین‌نامه مذکور:
«ابلاغ از زمان درج در سامانه، تحقق‌یافته تلقی می‌شود و همان تاریخ، مبنای محاسبه مواعد قانونی است.»
•نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
«تاریخ تحقق ابلاغ، همان تاریخ درج در سامانه است، حتی اگر شخص هرگز آن را مشاهده نکرده باشد.»
پیامک‌های سامانه ثنا
پیامک‌هایی که از سامانه ارسال می‌شوند، صرفاً جهت اطلاع‌رسانی هستند و اثر حقوقی مستقلی بر تاریخ ابلاغ ندارند. بنابراین، تغییر شماره تلفن یا عدم دریافت پیامک، دلیل موجهی برای عدم اطلاع از ابلاغیه نیست.
رویه قضایی و مثال عملی
در بسیاری از دادگاه‌ها، ملاک محاسبه مهلت‌های قانونی، تاریخ درج ابلاغیه در سامانه است.
مثال:
اگر رأیی در تاریخ 1 تیر 1404 درج شود و مهلت تجدیدنظر 20 روز باشد، این مهلت از همان تاریخ شروع می‌شود، حتی اگر مخاطب ابلاغیه را 5 تیر مشاهده کند. در نتیجه، آخرین مهلت تجدیدنظر با احتساب دو روز ابلاغ و اقدام ۲۲ تیر خواهد بود.
در یکی از آرای دادگاه تجدیدنظر استان تهران (رأی شماره 9909972220400557)، تجدیدنظرخواه ادعا کرده بود که ابلاغیه را ندیده است، اما دادگاه با استناد به ماده 18 آیین‌نامه، اعتراض را خارج از مهلت قانونی دانست.
آثار مشاهده ابلاغیه
اگرچه مشاهده ابلاغیه تأثیری در شروع مهلت قانونی ندارد، اما ممکن است آثار حقوقی دیگری به همراه داشته باشد، مانند:
•حضوری شدن رأی
•اثبات علم و آگاهی محکوم‌علیه
•مبنای طرح واخواهی در آرای غیابی
نتیجه‌گیری
در نظام دادرسی الکترونیک ایران:
•تاریخ ابلاغ = تاریخ درج در سامانه ثنا
•تاریخ مشاهده = صرفاً برای اطلاع واقعی فرد، اما بی‌تأثیر در محاسبه مواعد
بنابراین، هر شخصی که دارای حساب کاربری در سامانه ثنا است، باید به‌طور مستمر حساب خود را بررسی کند تا از مواعد قانونی تجدیدنظر، واخواهی یا اعتراض عقب نماند.