وکیل میترا مشعوف
مقدمه
در حقوق ایران همانند بسیاری از نظام‌های حقوقی، اصل بر این است که شروط ضمن عقد از قرارداد اصلی تبعیت می‌کنند؛ یعنی با منحل یا باطل شدن قرارداد پایه، شروط آن نیز اثر خود را از دست می‌دهند . با این حال، در صورت تنظیم توافق بعدی یا متمم توسط طرفین، موضوع دچار پیچیدگی و اختلاف می‌شود.
⸻
۱. استقلال شروط و اثر توافق مجدد
مطابق آراء مختلف فقهی و حقوقی، برخی شروط (مانند شروط محرمانگی یا نحوه استرداد عوضین) ماهیتی مستقل دارند؛ بنابراین حتی در صورت انحلال یا بطلان قرارداد اصلی، همچنان معتبر باقی می‌مانند . اما شرطی که به‌وسیله قرارداد اصلی تصریح شده و سپس در توافق بعدی مورد تأیید قرار نگرفته باشد، دیگر قابل استناد نیست.
⸻
۲. نقش رفتار و توافق ضمنی طرفین
در حقوق ایران، گرچه نظام قضایی اصولاً بر قرارداد کتبی تکیه دارد، ولی رفتار بعدی طرفین نیز در تفسیر و اجرای مفاد قرارداد نقش دارد  . این امر بدان معناست که مگر توافق صریح یا ضمّی جدید در متمم مطرح شود، نمی‌توان ادعای تسری شروط قرارداد اصلی را پذیرفت.
⸻
۳. اهمیت اعلام اراده در متمم قرارداد
مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد در قراردادهای کتبی، اگر در متمم به طور شفاف بیان نشود که شروط قرارداد اصلی همچنان نافذ هستند، امکان تغییر یا سلب اعتبار آن شروط وجود دارد . به عبارت دیگر، بدون تصریح اراده و قصد طرفین، عدول از شرط اولیه قابل اثبات بوده و شرط سابق قابل استناد نخواهد بود.
⸻
۴. جمع‌بندی و توصیه‌های کاربردی
اگر طرفین قرارداد اصلی شرط خسارت قراردادی را پذیرفته‌اند و قصد دارند در متمم نیز آن را حفظ کنند، لازم است:
•صراحتاً در متن متمم ذکر شود: «شرط خسارت قراردادی مندرج در ماده/بند … قرارداد اصلی همچنان معتبر است»،
•یا به روشنی افزوده شود که «تمام مفاد و شرایط قرارداد اصلی، از جمله شرط خسارت، به موجب این متمم تمدید می‌شود»،
•عدم بیان این اراده، به معنای عدول ضمنی محسوب شده و ممکن است ادعای خسارت را غیرقابل وصول کند.
⸻
نتیجه‌گیری
•اصل تابعیت شرط: با بطلان یا انحلال قرارداد اصلی، شروط آن نیز منحل هستند .
•استقلال شروط مشخص: برخی شروط مستقل هستند اما شرط مورد نظر شما (خسارت قراردادی) معمولاً تابع قرارداد بوده و تابع فوت آن است.
•رفتار و توافق بعدی: بدون تصریح در متمم، نمی‌توان به آن استناد کرد  .
• اهمیت اراده صریح: در متن متمم باید درباره تسری شرط خسارت توافق شود